Kennen jullie Barbapapa nog? De tekenfilmfiguurtjes die hun gedaante in iedere gewenste vorm kunnen brengen? Kijk anders op wikipedia of youtube… . Ik moest aan hen denken toen ik op dezelfde dag (1-1-12) twee opvallende teksten in de kranten las. In het FD een interview met de nieuwe topman van KPN, Maximo Ibarra: grote vergezichten zijn aan hem niet besteed, hij is er nuchter op gericht vooral de winst weer te laten stijgen. In NRC de scheidende topman van Unilever, Paul Polman: hij ging voor lange termijn en duurzaamheid, schrapte de presentatie van kwartaalcijfers omdat het niet om snelle winsten moest draaien.
Opvallend omdat de keuzes bijna tegengesteld lijken: de een kiest voor de korte termijn, de ander voor de lange. Lijken, omdat het nooit of-of keuzes zijn: Ibarra heeft wel degelijk ook oog voor de lange termijn en Polman voor de korte. Over dit soort strategische keuzes en profileringen van leiders zijn inmiddels boekwerken volgeschreven. Zonder te pretenderen deze allemaal gelezen te hebben, speelt er van alles een rol: de historie en de cultuur van het bedrijf, de markt waarin ze opereren, de wijze waarop aandeelhouders zich gedragen, het karakter en de overtuigingen van de leiders, en ongetwijfeld nog veel meer. Maar in de kern is volgens mij één ding belangrijk: de leiders maken keuzes die passen bij de situatie en de omgeving van dat moment. En daarbij moest ik dus aan Barbapapa denken.
Dat is wat we bij de inrichting van ons werk bij de overheid ook doen: keuzes maken die passen bij de situatie en de omgeving van het moment. Grote structuur- en besturingsvraagtukken, waarbij we onze overheidsorganisatie steeds aanpassen: we zijn bijvoorbeeld van het dienstenmodel, naar het sectorenmodel naar het directiemodel (en weer terug?) gegaan. Niet om optische redenen, maar omdat we blijven zoeken naar het meest effectieve en efficiënte model in een bepaalde situatie en een bepaalde omgeving. Wat 10 jaar geleden effectief was, is dat nu wellicht niet meer, wat in de Randstad werkt, werkt misschien niet daarbuiten.
Maar met deze aanpassingen zijn we nog geen Barbapapa. Het zit ook in onze werkwijzen waarin we zoeken naar flexibiliteit om de maatschappelijke vraagstukken te beantwoorden. We experimenteren met meer flexibele oplossingen als projecten, programma’s, agile, scrum, netwerkachtige structuren, samenwerkingen binnen en buiten de organisatie, et cetera. Alles om maar meer wendbaar te worden als overheidsorganisatie.
Ook andere berichten deze maand trekken mijn aandacht. De berichten over de ontevreden burger: gele hesjes, het boek van Tjeenk Willink, het rapport van de commissie Remkes… . Over het gebrek aan vertrouwen van de burger in de overheid, over de overheid die de verwachtingen niet waar kan maken. Zou dat iets te maken hebben met de wendbaarheid, sterker nog, met het nog te weinig wendbaar zijn van onze overheidsorganisaties? Zijn we nog onvoldoende in staat om daadwerkelijk effectieve en efficiënte oplossingen te bieden, passend bij de situatie en passend bij de omgeving? Zijn we nog niet genoeg Barbapapa?
De vraag stellen is hem beantwoorden. We worden wel steeds meer een wendbare organisatie, maar toch zijn we nog steeds te weinig Barbapapa. Makkelijk gezegd! Maar stellen wij nou echt het vraagstuk in de samenleving centraal, nemen we dit als uitgangspunt (en eindpunt)? Nemen we de burger echt serieus, luisteren we echt? Of gaan we nog steeds vooral uit van onszelf, van onze eigen structuren en procedures? Hoewel we steeds roepen dat de maatschappelijke vraagstukken steeds complexer worden, blijven we deze nog steeds in dezelfde kokers van onze statische structuur van sectoren, afdelingen en teams stoppen. Onze meer flexibele werkwijzen willen we toch uiteindelijk het liefst weer in procedures, processen, protocollen en structuren vatten. Onze organisatiestructuur beschouwen we bijna als heilig, we laten ons er door belemmeren, in plaats van de structuur alleen als een noodzakelijk iets te zien: een zekere ordening is nodig, iedereen moet nu eenmaal ergens bij horen en iedereen heeft nou eenmaal een ‘baas’ nodig… . Dit kunnen we maar moeilijk loslaten, om daarmee de mensen met de juiste kennis, maar vooral vaardigheden snel bij elkaar te zetten rond een vraagstuk. Om het zodanig te organiseren dat het past bij de situatie en past bij de omgeving.
Natuurlijk is het vraagstuk van de ontevreden burger veel ingewikkelder. Meer wendbaar worden als overheid is maar één bijdrage. Dat is een opgave, een die leiderschap vraagt. Maar wel de moeite waard om aan te werken omdat het raakt aan het hart van de publieke zaak. En simpelweg omdat de samenleving dit van ons vraagt. Huup, huup, Barbatruc!
Meer weten over wat GNGMKRS door interim, werving & selectie voor uw publieke organisatie kan betekenen op het vlak van leiderschap en wendbaarheid van organisaties? Neem contact op met Esther Aaldering: esther@gngmkrs.nl / 06 18 18 77 00.
Auteur: gangmaker Wilfred Goedmakers. Hij begeeft zich veelal in de rol van interim-gemeentesecretaris/directeur en adviseur/onderzoeker.
Afbeelding: humeurscreatives.com
