Failure is not an option
Wat gebeurt er met jou als je het woord stress leest? Heeft het een negatieve impact op je of juist niet? Laten we stress omschrijven als een spanning in je lijf door een (dreigend) gevoel van onzekerheid en machteloosheid. Ken je dit gevoel? Vast wel. Je wilt op je werk bewijzen dat je een stevige klus aankan. Je begint enthousiast maar na verloop van tijd gaan dingen niet zoals gepland en een bepaalde onzekerheid maakt zich meester van je. Gaat het wel lukken, sta ik straks voor aap, word ik het lachertje van de afdeling, etc. etc.? Je gaat nog harder je best doen, tegen het perfecte aan. Failure is not an option! Je merkt dat het schepje er boven op niet helpt, sterker de onzekerheid neemt alleen toe en maakt plaats voor machteloosheid en een rusteloze spanning is daar. Scheermesjes in je buik. Je darmen trekken samen. Tot overmaat van ramp lig je ’s nachts wakker en pieker je je suf voor eindeloze scenario’s met een happy end heen. Tevergeefs.
Crisis of challenge
Wat nu, is de volgende vraag? Een beetje stress brengt je niet van het padje. Maar wat als je in een vicieuze cirkel dreigt te komen? Ga je er nog meer aan trekken, vertoon je vluchtgedrag of doorbreek je je standaard reflexen? Met andere woorden, stress: crisis of challenge? Uit onderzoek blijkt dat de impact van stress grotendeels afhankelijk is van hoe je over stress denkt. Laat ik dit toelichten. In 2012 kwamen onderzoekers van de Universiteit van Wisconsin tot de ontdekking dat het effect van stress op je functioneren en je gezondheid – de onderzoekers mochten ook in medische dossiers kijken – afhankelijk is van je persoonlijke overtuigingen en oordelen over stress. Als jij denkt dat stress alleen maar slecht is voor je zal het in de regel een negatieve impact hebben. Als je dit daarentegen niet denkt en je accepteert het, zullen de gevolgen meestal niet negatief zijn. Het was zelfs zo dat de mensen die zeiden (relatief) veel stress te hebben maar er neutraal over dachten minder negatieve lichamelijke gevolgen ondervonden dan de mensen die zeiden (relatief) weinig stress te hebben maar dachten dat stress slecht voor je is. [1] Tijd om jouw overtuigingen over stress eens tegen het licht te houden?
Stress-mindset
Met andere woorden, niet de hoeveelheid of een toename van werk zorgen uiteindelijk voor nare gevolgen van stress maar de manier waarop je over stress en de mogelijke impact ervan denkt en oordeelt. Je ‘stress-mindset’ bepaalt dus de gevolgen. Gelukkig is een stress-mindset niet in cement gegoten maar te veranderen. Mensen met een overwegend op stabiliteit gerichte mindset zullen eerder last van stress hebben dan mensen met een op groei gerichte mindset. Het is dus van belang om te weten hoe jouw (stress-)mindset er uit ziet en om een denk- en werkproces in gang te zetten naar (het vergroten van) die ‘groei-mindset’. Aan de hand van een door mij ontwikkelde ‘mindset-scan’ (de verkorte versie is te vinden op cjconsult.nl) kan je inzicht in je mindset krijgen en kan een andere manier van denken over stress aangeleerd worden. Met deze andere ‘denkroutine’ kan vervolgens een gedragsverandering in gang gezet worden waarbij stress anders getaxeerd wordt.
Leiderschap
Het (anders) omgaan met stress vraagt ook om leiderschap. Dit begint met persoonlijk leiderschap. Ik onderscheid – in algemene zin en niet alleen bij stress – vijf vormen die primair een verantwoordelijkheid zijn van het individu: professioneel leiderschap, verbaal leiderschap, mentaal leiderschap, emotioneel leiderschap en vitaal leiderschap. Vrij vertaald en weer terug naar stress zou je kunnen zeggen dat je hier prima mee kunt dealen wanneer je:
- Goed in je vak zit
- Tijdig adresseert (uitspreekt) dat je spanning ervaart
- Denkt dat stress een bondgenoot is en geen vijand
- Angst om te falen er gewoon laat zijn of hulp vraagt
- Bewust gezond leeft
Deze ‘schijf van vijf’ draagt niet alleen bij aan een behulpzame stress-mindset, het zorgt er ook voor dat dit effectief kan worden gepraktiseerd. Het spreekt voor zich dat ook het management, als verlengstuk van die verantwoordelijkheid, mensen kan ondersteunen. Zo kan het onder meer:
- Professionaliteit stimuleren
- Een open cultuur bevorderen
- Zelf het goede voorbeeld geven
- Open staan voor kritiek en er van leren
- Zelf gezonde werktijden aanhouden
Hoe mooi zou het zijn als managers bijvoorbeeld geen mails meer sturen (laat) in de avond of zich kwetsbaar opstellen bij hun eigen onzekerheden en missers? Dat zij zich bewust zijn van wat hun gedrag betekent voor de stressreflexen bij anderen en daar op afstemmen.
Met deze twee vormen van leiderschap kan de innerlijke spanning van stress effectiever gebruikt worden. Want is dit in essentie ook niet waar stress voor bedoeld is: je juist helpen en effectiever maken in tijden van (driegende) onzekerheid en machteloosheid. Het is een overlevingskracht. Maak dan ook gebruik van al die extra zuurstof die naar je hersenen en je spieren gaat en stop met het verzet hiertegen. Voel de spanning, waardeer de adrenaline, glimlach, tel tot tien en bepaal vervolgens met welk gedrag je de meeste invloed hebt.
Meer weten over wat GNGMKRS door interim, werving & selectie voor uw publieke organisatie kan betekenen op het vlak van leiderschap? Neem contact op met Esther Aaldering: esther@gngmkrs.nl / 06 18 18 77 00.
Auteur van deze blog: Hans Takács. Hans is zelfstandig adviseur, (team)coach en trainer. Hij begeleidt mensen in organisaties bij gedragsverandering. In 2017 verscheen zijn boek “Veranderkracht, veranderen door vooral jezelf te blijven”.
[1] Keller, Litzelman, ea “Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality, Health Psychol. (2012).
